Wykorzystanie komórek macierzystych w leczeniu chorób jest wciąż niezbadanym gruntem. Dla niektórych nadzieja powrotu do pełnej sprawności, dla innych temat budzący kontrowersje. Naukowcy jednak, nieustannie pracują nad poznaniem oddziaływań pobranych komórek macierzystych z organizmem ludzkim. Jakiekolwiek dywagacje należy rozpocząć od wyjaśnienia czym są w ogóle komórki macierzyste.
Otóż, są to komórki pnia (ang. stem cells) zdolne do nieustannej proliferacji, czyli nieograniczonych podziałów. Przez bardzo długi czas zdolne są do odnawiania własnych tkanek oraz podziałów co niewątpliwie odróżnia je od pozostałych komórek. Jak bowiem wiadomo, większość zbadanych przez naukowców komórek dzieli się tylko określoną ilość razy po czym giną i zastępowane zostają nowymi. Jest to jedna z trzech cech charakteryzujących komórki macierzyste. Drugą jest totipotencjalność definiowana jako zdolność różnicowania się do innych typów komórek. Wreszcie po trzecie, komórki totipotencjalne jak wyżej wspomniałam są niewyspecjalizowane co czyni je prekursorami dla innych rodzajów komórek. Mogą tworzyć w procesie specjalizacji nowe linie wyspecjalizowanych komórek.
Totipotencjalność jest na tyle ważną cechą w przypadku komórek macierzystych, że stała się podstawą ich klasyfikacji. Wyróżniamy komórki :
- totipotentne - mogące dawać początek każdemu typowi komórek, łącznie z komórkami tworzącymi łożysko
- pluripotentne – które tak jak komórki totipotentne mogą różnicować się do każdego typu komórek z pominięciem jednak komórek łożyska
- multipotentne – te mogą zapoczątkować jedynie kilka różnych typów komórek, zwykle posiadających podobne właściwości i pochodzenie embrionalne
- unipotentne – ( prekursorowe ) mogące ulegać zróżnicowaniu wyłącznie do jednego, określonego typu komórek.
Innym ważnym podziałem który posłuży nam do dalszych rozważań jest podział ze względu na pochodzenie komórek:
- komórki macierzyste embrionalne – można je pozyskiwać w dwojaki sposób:
- poprzez pobranie ich z embrionu składającego się dopiero z kilku komórek,
- z węzła zarodkowego blastocysty, zespołu komórek powstałych po podziałach zapłodnionej komórki jajowej .
Odwołując się do podziału podanego na samym początku, w pierwszym przypadku mówimy o komórkach totipotentnych a w drugim o pluripotentnych.
- macierzyste komórki somatyczne (dorosłe) – znajdowane są w tkankach dorosłych organizmów, gdyż występują w organizmie przez cale życie. Wyróżniamy tu komórki unipotentne, których przykładem mogą być komórki satelitarne w mięśniach oraz multipotentne np. komórki hematopoetyczne. Komórki macierzyste dorosłe znaleźć możemy we krwi, szpiku kostnym, jelitach, siatkówce oka, tkance nerwowej, naskórku.
Komórki macierzyste embrionalne mają przewagę nad somatycznymi z tego powodu, iż są one wielopotencjalne. Mogą przekształcać się w dowolne komórki dające początek różnym tkankom organizmu zależnie od aktualnych potrzeb. Komórki macierzyste somatyczne są już zwykle ukierunkowane na tworzenie konkretnych typów komórek. Dużym odkryciem było ustalenie, że komórki macierzyste mogą dawać początek innym komórkom, przez długi okres czasu myślano bowiem, że mogą one jedynie tworzyć te tkanki w których się znajdują.
Jako że komórki macierzyste są samo odnawialne, mogą być rozwiązaniem na wiele problemów transplantologii. Jest zbyt mało dawców w stosunku do osób potrzebujących przeszczepu różnych narządów. Tkanki hodowane z komórek macierzystych posłużyłyby jako odnawialne źródło komórek do transplantacji lub komórkowych terapii zastępczych. Wszczepione do organizmu mogłyby integrować się z narządem i indukować jego regeneracje. Stworzyłoby to perspektywę leczenia tak poważnych chorób jak np. białaczka, schorzenia mózgu, czy ciężkie rozległe oparzenia. Dość odległe wydaje się jak na razie hodowanie organów do przeszczepu in vitro. Wszystko to wymaga jeszcze dużego postępu jednakże nieustanne eksperymenty rokują bardzo obiecująco.
Kontrowersje związane z badaniami nad komórkami macierzystymi związane są z tym, że wiele tych komórek pozyskiwanych jest z embrionów. Embrion uważa się za nowopoczętą istotę żywą, we wczesnym stadium swojego rozwoju. Jakakolwiek ingerencja w dalszy jego rozwój przeczy więc normom etycznym. Po wielokrotnych sprzeciwach Kościoła wobec zapłodnienia in vitro, wszelkie badania prowadzone z udziałem embrionów budziły i będą budzić negatywny odzew wśród osób związanych z nauką kościoła . Nie da się ukryć, że jednym ze sposobów pozyskiwania embrionalnych komórek macierzystych jest ich pobieranie z embrionów stworzonych specjalnie dla tego celu bądź przekazanych do badań naukowych, jako że niewykorzystane zostały do zapłodnienia in vitro. W większości przypadków dochodzi tutaj do zniszczenia embrionu co budzi zrozumiałe obawy natury etycznej.
Innym sposobem jest klonowanie terapeutyczne , które opiera się na pobraniu materiału genetycznego z komórki ciała pacjenta i wstawieniu go do komórki jajowej dawcy. Choć klonowanie również jest sprzeczne z nauką Kościoła, to budzi jednak mniej negatywnych emocji niż poprzedni sposób pozyskiwania komórek macierzystych. Stajemy tu przed ogromnym dylematem do którego każdy z nas może ustosunkować się w sposób bardzo indywidualny. Terapia przy pomocy komórek macierzystych jest niezaprzeczalnie wspaniałym odkryciem. Szacuje się, że z trzydziestu komórek pobranych z embrionu w stadium blastocysty w przeciągu pół roku wyhodować można miliony embrionalnych komórek macierzystych. Blastocysta z której pobiera się komórki wyjściowe składa się z około stu komórek.
Z komórkami macierzystymi wiąże się ogromne nadzieje w bardzo wielu dziedzinach medycyny począwszy od terapii komórkowej, a skończywszy na tak nowatorskich pomysłach jak hodowanie zębów co mogłoby stanowić przełom w dziedzinie stomatologii.
0 komentarze:
Prześlij komentarz